The Quasi-Theological Metaphysics of the State
in G. W. F. Hegel’s Objective Idealism
1
uczestnik Prawniczych Seminariów Doktorskich w Instytucie
Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
Publication date: 2025-09-19
Studia Politologiczne 2025;77
KEYWORDS
ABSTRACT
The aim of this text is to present the development of the idea of the state in
the thought of the German philosopher Georg Wilhelm Friedrich Hegel. The main theses
of the presented text are reduced to the concept of György Lukács, which indicate that
the theory of the state in the “young” Hegel was completely different than in his mature
concepts. Then, Lukács’ theory is compared with other concepts, including Schlomo Avineri.
The state of the “young” Hegel was a socio-economic fact. In Hegel’s concepts after the publication of the “Phenomenology of Spirit”, the state was a metaphysical creation. Thus,
the text presents two very different concepts of his philosopher in different periods of his
life, and also tries to determine the relations that connect the periods of Hegel’s early and
late political work. The methods used are: text analysis, comparative, hermeneutical,
and qualitative and diachronic research, which are interconnected.
PEER REVIEW INFORMATION
Article has been screened for originality
REFERENCES (91)
1.
Althusser L., The Spectre of Hegel. Early Writings, przekł. na angielski G. M. Goshgarian, Verso, Londyn–Nowy Jork 1997.
2.
Avineri S., Hegla teoria nowoczesnego państwa, przekł. T. Rosiński, PWN, Warszawa 2009.
3.
Augustyn z Hippony, Państwo Boże, przekł. W. Kubicki, Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2021.
4.
Brandt R., Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, przekł. B. Stanosz, PWN, Warszawa 1996.
6.
Berlin I., Zdradzona wolność. Jej sześciu wrogów, przekł. J. Czernik, Aletheia, Warszawa 2019.
7.
Bourke R., Hegel and the French Revolution, «History of European Ideas» 2023, nr 49.
9.
Cieszkowski A., Prolegomena do historiozofii, [w:] A. Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Bóg i palingeneza oraz mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838–1842, przekł. różni, PWN, Warszawa 2014.
10.
Constant B., O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, przekł. W. Niemojowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
11.
Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, przekł. E. Tabakowska, Znak, Kraków 2010.
12.
Dickey L., Hegel. Religion, Economics, and the Politics of Spirit 1770–1807, Cambridge 1987.
13.
Engels F., Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofii niemieckiej, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła wybrane, t. 2, przekł. nie wskazano, Książka i Wiedza, Warszawa 1949.
14.
Feuerbach L., Myśli o śmierci i nieśmiertelności, [w:] L. Feuerbach, Wybór pism, t. 1, przekł. K. Krzemieniowa, M. Skwieciński, PWN, Warszawa 1988.
16.
Feuerbach L., O istocie religii, [w:] L. Feuerbach, Wybór pism, t. 2, przekł. K. Krzemieniowa, M. Skwieciński, PWN, Warszawa 1988.
17.
Feuerbach L., Zasady filozofii przyszłości, [w:] L. Feuerbach, Wybór pism, t. 2, przekł. K. Krzemieniowa, M. Skwieciński, PWN, Warszawa 1988.
18.
Fichte J. G., Mowy do narodu niemieckiego, [w:] J. G. Fichte, Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, przekł. P. Dybel, R. Marszałek, J. Nowotniak i R. Reszke, Warszawa 1996.
19.
Fichte J. G., Nauka o państwie albo o stosunku państwa pierwotnego do państwa rozumu (fragmenty), [w:] J. G. Fichte, Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, przekł. P. Dybel, R. Marszałek, J. Nowotniak i R. Reszke, Aletheia, Warszawa 1996.
20.
Fichte J. G., Powołanie człowieka, przekł. A. Zieleńczyk, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2002.
21.
Fichte J. G., Podstawy prawa naturalnego wedle zasad teorii wiedzy (fragmenty), [w:] J. G. Fichte, Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, przekł. P. Dybel, R. Marszałek, J. Nowotniak i R. Reszke, Aletheia, Warszawa 1996.
22.
Fichte J. G., Teoria wiedzy, t. 1, przekł. M. Siemek i J. Garewicz, PWN, Warszawa 2013.
23.
Fichte J. G., Zamknięte państwo handlowe, [w:] J. G. Fichte, Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, przekł. P. Dybel, R. Marszałek, J. Nowotniak i R. Reszke, Aletheia, Warszawa 1996.
25.
Geier M., Gra językowa filozofów. Od Parmenidesa do Wittgensteina, przekł. J. Sidorek, Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
26.
Gramsci A., Zeszyty filozoficzne, przekł. B. Sieroszewska i J. Szymanowska, PWN, Warszawa 1991.
27.
Gregorczuk K., Zimmermann-Pepol M., Wymiary sprawiedliwości na gruncie filozofii prawa. Problematyka sprawiedliwości wczoraj-dziś-jutro, «Gdańskie Studia Prawnicze» 2016, nr 1.
28.
Hau M., Heglowska krytyka stanu prawniczego, «Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej» 2021, nr 3.
30.
Hegel G. W. F., Duch chrześcijaństwa i jego los (1798–1800), [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1999.
31.
Hegel G. W. F., Encyklopedia nauk filozoficznych, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2014.
32.
Hegel G. W. F., Estetyka, t. 1, przekł. A. Landman i J. Grabowski, PWN, Warszawa 1964.
33.
Hegel G. W. F., Estetyka, t. 2, przekł. A. Landman i J. Grabowski, PWN, Warszawa 1966.
34.
Hegel G. W. F., Estetyka, t. 3, przekł. A. Landman i J. Grabowski, PWN, Warszawa 1967.
36.
Hegel G. W. F., Filozofia sztuki albo estetyka, przekł. M. Pańkow, PWN, Warszawa 2021.
37.
Hegel G. W. F., Fragmenty o religii ludowej i chrześcijaństwie (1793–1794), [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1999.
38.
Hegel G. W. F., Fragment systemu, rok 1800, [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1999.
41.
Hegel G. W. F., Najstarszy program systemu niemieckiego idealizmu (1796 lub 1797), [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Kraków 1999.
42.
Hegel G. W. F., Pozytywność religii chrześcijańskiej (1795/96), [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1999.
43.
Hegel G. W. F., Ustrój Niemiec, [w:] G. W. F. Hegel, Ustrój Niemiec i inne pisma polityczne, przekł. A. Ochocki i M. Poręba, Aletheia, Warszawa 1994.
44.
Hegel G. W. F., Wykłady o filozofii dziejów, przekł. A. Zieleńczyk, PWN, Warszawa 2011.
45.
Hegel G. W. F., Wykłady z filozofii religii, t. 1, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2013.
46.
Hegel G. W. F., Wykłady z filozofii religii, t. 2, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2007.
47.
Hegel G. W. F., Wykłady z historii filozofii, t. 1, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2013.
48.
Hegel G. W. F., Wykłady z historii filozofii, t. 2, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2013.
49.
Hegel G. W. F., Wykłady z historii filozofii, t. 3, przekł. Ś. Nowicki, PWN, Warszawa 2013.
51.
Hegel G. W. F., Żywot Jezusa, [w:] G. W. F. Hegel, Pisma wczesne z filozofii religii, przekł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1999.
52.
Heidegger M., Hegel i Grecy, przekł. J. Mizera, [w:] M. Heidegger, Znaki drogi, Spacja, Warszawa 1999.
53.
Jahanbegloo R., Rozmowy z Isaiahem Berlinem, przekł. M. Pietrzak-Merta, Fundacja Aletheia, Warszawa 2002.
54.
Kant I., Metafizyka moralności, [w:] I. Kant, Dzieła wybrane, t. 5, przekł. różni, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.
55.
Kelsen H., Czysta teoria prawa, przekł. R. Szubert, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
56.
Kojève A., Wstęp do wykładów o Heglu, przekł. Ś. Nowicki, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999.
57.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie–Rozwój–Rozkład, Aneks, Londyn 1988.
58.
Kozyr-Kowalski S., Max Weber a Karol Marks. Socjologia Maxa Webera jako „pozytywna krytyka materializmu historycznego”, Książka i Wiedza, Warszawa 1967.
59.
Krzemień-Ojak S., Wprowadzenie, [w:] A. Gramsci, Zeszyty filozoficzne, przekł. B. Sieroszewska i J. Szymanowska, PWN, Warszawa 1991.
60.
Kwiecień R., Państwo i prawo międzynarodowe w filozofii Hegla, «Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius» 2000, nr 47.
61.
Leszczyński L., Dwa rodzaje pozytywności prawa, «Acta Uniersitatis Lodziensis» 2017, nr 78.
62.
Leszczyński L., Seidler G. L., Ideologia – dzieje pojęcia, «Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska» 1983, nr 1.
63.
Libelt K., O miłości ojczyzny, [w:] K. Libelt, Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej. O miłości ojczyzny. System umnictwa. O Panteizmie w filozofii, PWN, Warszawa 2014.
64.
Libelt K., Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej, [w:] K. Libelt, Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej. O miłości ojczyzny. System umnictwa. O Panteizmie w filozofii, PWN, Warszawa 2014.
68.
Markiewicz J., Założenia fichteańskiego Zamkniętego państwa handlowego, «Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska» 1985, nr 1.
71.
Mises L. v., Ludzkie działanie, przekł. W. Falkowski, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa 2011.
72.
Nowak E., Filozofia prawa dla sędziów społecznych. Perspektywa Hegla i Fichtego, «Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej» 2022, nr 4.
73.
Pełczyński Z., Heglowska koncepcja państwa, przekł. M. Jakubowski, [w:] Z. Pełczyński, Wolność, państwo, społeczeństwo. Hegel a problemy współczesnej filozofii politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
74.
Polanowska-Sygulska B., Co pozostało z filozofii politycznej Poppera, «Państwo i Prawo» 2021, nr 10.
75.
Popper K., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 2, przekł. H. Krahelska, W. Jedlicki, PWN, Warszawa 2007.
78.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, przekł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, PWN, Warszawa 2013.
79.
Rorty R., Filozofia a zwierciadło natury, przekł. M. Szczubiałka, Wydawnictwo Spacja – Fundacja Aletheia, Warszawa 1994.
80.
Schopenhauer A., Świat jako wola i przedstawienie, t. 1, przekł. J. Garewicz, PWN, Warszawa 2012.
81.
Schopenhauer A., Świat jako wola i przedstawienie, t. 2, przekł. J. Garewicz, PWN, Warszawa 2013.
82.
Secher R., Ludobójstwo francusko-francuskie, przekł. M. Miszalski, Aletheia, Warszawa 2015.
83.
Seidler G. L., Doktryna społeczno-polityczna Hegla, «Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska» 1972, nr 1.
84.
Sendecki P., O problematyce alienacji u Hegla, Feuerbacha i Marksa, «Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska» 1983, nr 1.
85.
Szymaniec P., „Bycie-u-siebie w tym, co inne”. Idea wolności w filozofii polityczno-prawnej Georga Wilhelma Friedricha Hegla, [w:] Wolność człowieka i jej granice. Antologia pojęcia o doktrynach polityczno-prawnych. Od Cato’s Letters do klasyków anarchizmu, t. 2, red. O. Górecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019.
87.
Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przekł. M. Gruszczyński, O. Latek, A. Lipszyc, A. Michalak, A. Rostkowska, M. Rychter i Ł. Sommer, PWN, Warszawa 2012.
88.
Weber M., Szkice z socjologii religii, przekł. J. Prokopiuk i H. Wandowski, Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2024.
89.
Wilejczyk M., Filozofia prawa Hegla: pozytywizm czy koncepcja prawnonaturalna?, «Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria» 2009, nr 70.
90.
Wójcicki Z., Podstawy sporu o obumieranie państwa w myśli marksowskiej, «Acta Uniersitatis Lodziensis» 1987, nr 32.
91.
Zalewski W., Sprawiedliwość „sprawiedliwości naprawczej”, «Gdańskie Studia Prawnicze» 2016, nr 1.
Share
RELATED ARTICLE
| ISSN: | 1640-8888 |
Czasopismo naukowe «Studia Politologiczne» uzyskało dofinansowanie z Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwój Czasopism Naukowych” (projekt numer RCN/SN/0713/2021/1). Wysokość otrzymanego dofinansowania wynosi 79 607 zł. Celem projektu jest realizacja działań zmierzających do podniesienia poziomu praktyk wydawniczych i edytorskich, zwiększenia wpływu Czasopisma na rozwój nauki oraz dalszego zwiększania prestiżu Czasopisma w międzynarodowym obiegu naukowym. Okres realizacji projektu wynosi 24 miesiące.
© 2006-2025 Journal hosting platform by Bentus
We process personal data collected when visiting the website. The function of obtaining information about users and their behavior is carried out by voluntarily entered information in forms and saving cookies in end devices. Data, including cookies, are used to provide services, improve the user experience and to analyze the traffic in accordance with the Privacy policy. Data are also collected and processed by Google Analytics tool (more).
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
